ନେପାଳ ଉପରେ ଆମେରିକା ଏବଂ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ କୁଟନୈତିକ ଯୁଦ୍ଧ ତୀବ୍ର ହୋଇଛି; ଭାରତ ଉପରେ କଣ ହେବା ଏହାର ପ୍ରଭାବ

କିଛି ଦିନ ହେବ ଭାରତର ପଡୋଶୀ ଦେଶ ନେପାଳ ଏବେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ଅଛି। ଏହାର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଛି। ନିକଟରେ ନେପାଳ ସରକାର ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଦାବି କରିଛି ଯେ ଚୀନ୍ ଏହାର ଅଞ୍ଚଳରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରୁଛି। ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟତ  ନେପାଳରେ ଦ୍ୱିପାକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ପୁନର୍ବିଚାର କରିବାକୁ ଆମେରିକାର ଧମକ ପରେ ନେପାଳକୁ ଚିନ୍ତା ଘାରିଛି। ଯାହାକୁ ନେଇ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ଏହି ଛୋଟ ଦେଶ ଏବେ ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ଅଛି |ସର୍ବଶେଷରେ, ନେପାଳ ଚୀନ୍ ଏବଂ ଆମେରିକାର ଦୃଷ୍ଟିରେ କାହିଁକି ଆସିଲା? ଏହାର ବଡ ପ୍ରଭାବ କ’ଣ? ଭାରତ ଉପରେ ନେପାଳରେ ଚୀନ୍ ଏବଂ ଆମେରିକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ହେବ ତାହାକୁ ନେଇ ବିଶେଷଜ୍ଞ ନିଜର ରାୟ ଦେଇଛନ୍ତି।

ପ୍ରଫେସର ହର୍ଷ ଭି ପାନ୍ତ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଏଥିପାଇଁ ନେପାଳରେ ଶାସକ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ଚୀନ୍ ପ୍ରତି ପ୍ରବୃତ୍ତି ହେତୁ ଏହି ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଛି। ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ଦେଶ ଉପରେ ଚୀନ୍‌ର ନଜର ରହିଛି। ଏକ ହିମାଳୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ନେପାଳ ଚୀନ୍ ପାଇଁ ରଣନୀତିଗତ ଭାବେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ | ଏହାର ବେଲ୍ଟ ଆଣ୍ଡ ରୋଡ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଧୀନରେ ଚୀନ୍ ଛୋଟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଫାନ୍ଦରେ ପକାଉଛି। ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆ, ପାକିସ୍ଥାନ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଭୁଟାନ ଏବଂ ନେପାଳର ଅନେକ ଦେଶ ଉପରେ ଚିନର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନଜର ରହିଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେରିକା ଏ ବିଷୟରେ  ସଚେତନ ହୋଇଛି। ନିକଟରେ ଚୀନ୍‌ର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନରେ ନେପାଳ ଭାରତ ସହ ସୀମା ବିବାଦକୁ ନେଇ ଏକ ନୂଆ ବିତର୍କ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା।

ନିକଟ ଅତୀତରେ ନେପାଳ ସରକାର ଭାରତ ସହ ସମ୍ପର୍କକୁ ସନ୍ତୁଳିତ କରିବା ପାଇଁ ଚୀନ୍ ସହିତ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା। ଏହି ରିପୋର୍ଟର ଫଳାଫଳ ଚୀନ୍ ସହିତ ସମ୍ପର୍କର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ। ନିକଟରେ ନେପାଳ ସରକାର ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଦାବି କରିଛି ଯେ ଚୀନ୍ ଏହାର ଅଞ୍ଚଳରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରୁଛି। ଦୁଇ ଦେଶ ଏକ ସାଧାରଣ ସୀମା ବାଣ୍ଟିଛନ୍ତି। ପଶ୍ଚିମ ନେପାଳର ହମଲା ଜିଲ୍ଲା ଉପରେ ଚୀନ୍ ଏନକାଉଣ୍ଟର କରୁଥିବାର ଦାବି କରାଯିବା ପରେ ଗତ ବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଏହି ରିପୋର୍ଟକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ନେପାଳରେ ଚୀନ୍ ଦୂତାବାସ ଏନକାଉଣ୍ଟର ଦାବିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛି। ନେପାଳ ଏବଂ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ସୀମା ହିମାଳୟ ପର୍ବତଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୪୦୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ। ନେପାଳର ବିବୃତ୍ତି ଯେ ଚୀନ୍ ଏହାର ଅଞ୍ଚଳରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରୁଛି, ଏହି ରିପୋର୍ଟ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇପାରେ।

ଆମେରିକାରେ ନେପାଳର ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ ଥିବା ସୁରେଶ ଚଲାଇସ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଆମେ ଏମସିସି ସହ ଚୁକ୍ତିନାମାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରୁନାହୁଁ, ତେବେ ଆମେ ଗୁରୁତର ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ିବୁ। ଯଦି ଆମେରିକା ନେପାଳ ସହିତ ଏହାର ସମ୍ପର୍କକୁ ପୁନର୍ବିଚାର କରେ, ତେବେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରଣନୈତିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନେପାଳ ପାଇଁ ଏହା ଭଲ ହେବ ନାହିଁ। ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ ଲାଇନ ଏବଂ ଆମଦାନୀ ମାର୍ଗ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ MCC ୫୦୦ ମିଲିୟନ୍ ଡଲାର୍ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିକରିଥିଲା। ୨୦୧୭ ରେ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ଚୁକ୍ତିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ସେବେଠାରୁ ନେପାଳର କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିଆସୁଥିଲେ। ଚୁକ୍ତିନାମାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶେର୍ ବାହାଦୂର ଦେବୁବା ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ନେପାଳ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଶାସକ ଦଳ ପୁଷ୍ପା କମଲ ଦହଲ ଏବଂ ମାଧବ କୁମାରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଦୁଇଟି କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳ ଏହାକୁ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରୁଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଚୀନ୍‌ର ପ୍ରଭାବକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଆମେରିକାର ଏହି ପ୍ରୟାସର ଏକ ଅଂଶ। ଆମେରିକା ଏବଂ ଚୀନ୍ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ନେପାଳ ଧରାଯିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ।

ଭାରତର ପଡୋଶୀ ଦେଶ ନେପାଳରେ ଚୀନ୍ ଏବଂ ଆମେରିକାର କୂଟନୀତିର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ହେବ? ଏହା ଉପରେ ପ୍ରଫେସର ପନ୍ତ କହିଛନ୍ତି ଯେ ନେପାଳରେ ଚୀନ୍‌ର ହସ୍ତକ୍ଷେପକୁ ତୁରନ୍ତ ସୀମିତ କରିବା ଠିକ୍ ହୋଇପାରେ, କିନ୍ତୁ ଭାରତର ପଡ଼ୋଶୀ ଦେଶରେ ଦୁଇଟି ମହାଶକ୍ତିର ରାଜନୀତି ଭାରତ ପାଇଁ ଭଲ ନୁହେଁ। ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ଶକ୍ତି ସନ୍ତୁଳନ ଉପରେ ଏହାର ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବ। ଭାରତର ନାକ ତଳେ ସୁପର ପାୱାରର ଦୀର୍ଘ ଦିନର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଭାରତ ପାଇଁ ଭଲ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ। ଏହା ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଆରମ୍ଭ କରିବ।